Jak już było podnoszone we wcześniejszych wpisach, udziały małżonków w majątku wspólnym są co do zasady równe. Zgodnie jednak z powiedzeniem, że „wyjątek potwierdza regułę” także od wskazanej zasady znajdziemy odstępstwa, albowiem w określonych sytuacjach możliwe jest ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym a nawet pozbawienie majątku wspólnego jednego z małżonków.
Ustalenie nierównych udziałów ma bardzo istotny wpływ na majątek wspólny małżonków, gdyż w takiej sytuacji jeden z małżonków w wyniku podziału majątku wspólnego otrzyma większą część majątku niż współmałżonek. Tym samym dochodzi do wzbogacenia jednego małżonka kosztem drugiego. Pamiętać należy, iż ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym odnosi się do całego majątku wspólnego, a nie tylko do poszczególnych przedmiotów. Przykładowo nie jest zatem możliwe ustalenie nierównych udziałów w mieszkaniu, które jest majątkiem wspólnym małżonków a pozostawienie równych udziałów w majątku pozostałym. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym nie ma też żadnego wpływu na majątek osobisty każdego z małżonków.
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym może mieć różne proporcje. Może to być podział 60/40 ,75/25 czy też inny. W skrajnych przypadkach możliwe jest nawet pozbawienie małżonka udziału w majątku wspólnym. Wówczas cały majątek zgromadzony w trakcie małżeństwa przypadka jednemu z małżonków.
Nierówne udziały w majątku wspólnym można ustalić zasadniczo na dwa sposoby, w drodze umowy zawartej przez samych zainteresowanych lub w drodze orzeczenia Sądu. Z pierwszym rozwiązaniem można się spotkać bardzo rzadko. Pamiętać jednak należy, iż nawet jeśli małżonkowie są zgodni, to ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym możliwe jest jedynie w momencie, gdy małżonków nie łączy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. W praktyce z taką sytuacją najczęściej będziemy mieli do czynienia przy okazji podziału majątku a więc już po rozwodzie bądź ustanowieniu między małżonkami tzw. rozdzielności majątkowej (inne przypadki ustania wspólności majątkowej zostały umówione w artykule „Wspólność majątkowa – co powinieneś wiedzieć”).
Zdecydowanie częściej nierówne udziały w majątku wspólnym są przedmiotem sporu między byłymi małżonkami i wówczas stosowe rozstrzygnięcie musi wydać Sąd.
Do sądowego ustalenia nierównych udziałów a majątku wspólnym może dojść bądź w oddzielnym procesie o ustalenie nierównych udziałów bądź, z czym mamy do czynienia najczęściej, w toku sprawy o podział majątku wspólnego. Powyższe jest o tyle istotne, że po prawomocnym zakończeniu sprawy o podział majątku nie jest już możliwe ustalenie nierównych udziałów.
Aby Sąd w ogóle mógł rozstrzygać w kwestii nierównych udziałów uprawniony podmiot musi zgłosić stosowne żądanie. Bez tego Sąd z urzędu nie może orzekać w powyższej kwestii. Uprawnionym do zgłoszenia takiego żądania jest oczywiście każdy z małżonków. Wyjątkowo żądanie takie mogą też zgłosić spadkobiercy zmarłego małżonka.
Sporne pozostaje czy żądanie ustalenia nierównych udziałów podlega przedawnieniu. Dominujący wydaje się pogląd, iż roszczenia takie się nie przedawnia (np. uchwała SN w sprawie III CZP 83/72) jednakże można spotkać też zdania przeciwne (np. uchwałą SN w sprawie III CZP 100/71).
Ustalenie nierównych udziałów jest dopuszczalne jedynie w przypadku łącznego zaistnienia dwóch przesłanek tj.:
– przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu
– istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów.
Podkreślić należy, iż wystąpienie tylko jednej z przesłanek nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów. Przykładowo zatem nawet jeśli jeden z małżonków nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego ale brak jest ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów, to Sąd pozostawi małżonkom równe udziały. Analogicznie nawet jeśli zaistnieją ważne powody, które uzasadniałyby ustalenie nierównych udziałów ale małżonkowie w równym stopniu będą przyczyniać się do powstania majątku wspólnego, to ich udziały w majątku wspólnym pozostaną równe. Jednocześnie zauważyć należy, iż nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany jednocześnie za ważny powód uzasadniający ustalenie nierównych udziałów.
Przede wszystkim wskazać należy, iż dla oceny kto w jakim stopniu przyczyniał się do powstania majątku wspólnego nie mają decydującego znaczenia wyliczenia czysto rachunkowe. Pojęcie przyczyniania się do powstania majątku wspólnego należy bowiem rozumieć szeroko jako
całokształt starań każdego z małżonków podejmowanych dla dobra rodziny. Będą to zatem nie tylko zarobki lecz także osobiste starania oraz wkład w wychowanie dzieci czy prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.
Tym samym w często występującej sytuacji, gdy jeden z małżonków pracował zarobkowo jako jedyny uzyskując dochody, drugi zaś poświęcał swój czas wychowaniu dzieci i prowadzeniu domu, nie będzie podstaw by uznać że małżonkowie przyczyniali się do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu.
Ważne powody uzasadniające ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym nie zostały zdefiniowane ustawowo, tym niemniej należy przez nie rozumieć takie okoliczności, które
oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego i zasad etycznych przemawiają za rozstrzygnięciem aby jeden z małżonków nie uczestniczył w podziale majtku wspólnego na tych samych zasadach co współmałżonek.
W praktyce najczęściej dotyczy to następujących sytuacji:
– trwonienie majątku
– wszelkiego rodzaju uzależnienia od alkoholu/narkotyków/ itp.
– hazard,
– długotrwała separacja małżonków
– prowadzenie podwójnego życia,
– długotrwałe pozostawanie i brak zainteresowania i troski o dom oraz dzieci.
Pamiętać należy jednak, że nie stanowi ważnego powodu okoliczność, że małżonek nie przyczynił się do powstania majątku wspólnego z przyczyn od niego niezależnych, np. wskutek choroby albo z innych usprawiedliwionych przyczyn.
Wbrew powszechnej opinii „puścić współmałżonka w skarpetkach” nie zadaniem łatwym i nie zdarza się często. Aby faktycznie mieć szanse na ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym należy mieć solidne podstawy i potrafić je udowodnić w sądzie. Tym bardziej, że w przeciwieństwie do wizji filmowców zdrada czy wina w rozwodzie nie stanowi podstawy do ustalenia nierównych udziałów.
Pozdrawiam
adw. Łukasz Pokropiński
© 2022 Kancelaria Adwokacka Olsztyn Ostróda - Adwokat Łukasz Pokropiński. Wszystkie prawa zastrzeżone. Realizacja strony: Proformat
